میزگرد «بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)» در آستانه فرا رسیدن سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) و همچنین اتفاقات اخیر در قالب بیداری اسلامی ملت‌های مسلمان در منطقه خاورمیانه با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحسن شفیعی رئیس دفاتر استانی نهادنمایندگی مقام

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه خوزستان، در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین شفیعی در پاسخ به این پرسش که مؤلفه‌های بیداری اسلامی چگونه تبیین و تقسیم‌بندی می‌شوند، اظهارکرد: مقوله بیداری اسلامی از چند منظر قابل پرداخت است؛ منظر و دیدگاه نخست از سوی افرادی مطرح می‌شود که در انقلاب اسلامی حاضر بوده، امام راحل را دیده و به ایشان دلبستگی پیدا کردند. همچنین می‌توان از منظر دیگران نیز به این موضوع نگریست، از دیگر سو نیز می‌توان بر این امر نگرشی تاریخی و تحلیلی داشت.

 وی تصریح کرد: آنچه که امروز از بیداری اسلامی می‌توان فهمید تحولاتی است که با رویکرد دینی در جهان معاصر انجام شده و در حال انجام است. با توجه به این خیزش و با تحلیل و تبیین آن، اسلام علت تامه و یا جزءالعلل آن متصور می‌شود. تجلی این امر حتی در شعارها، ابزارهای تبلیغاتی و دست‌نوشته‌ها مشاهده می‌شود. حتی برخی از تظاهرکنندگان در مصر قرآن را به دست گرفته و به خیابان‌ها می‌روند.

 بیداری اسلامی معاصر بدون امام(ره) معنا ندارد

 شفیعی با اشاره به این‌که در دوره‌های تاریخی گذشته خیزش‌هایی با رویکرد دینی همچون اخوان‌المسلمین، سید جمال‌الدین اسدآبادی و ... مشاهده می‌شود، افزود: بی‌شک بیداری اسلامی در دوران معاصر بدون حضور امام خمینی(ره) معنا ندارد. سیدجمال در دوران خود تلاش کرد که تغییر را از نخبگان، اندیشمندان و فرهیختگان آغاز کند و در پایان عمر اقرار کرد اگر به توده مردم می‌پرداختم موفقیتم بیشتر بود.

 رئیس دفاتر استانی نهادنمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های خوزستان با تصریح بر این‌که امام راحل حرکتی را مدیریت کرد که هیچ محدودیتی برای خود نمی‌شناخت، گفت: نگاه امام ورایی بود؛ به آن معنا که مخاطب این حرکت، نه تنها مردم ایران بلکه جهان و مستضعفان عالم بوده است. شاید یکی از اساسی‌ترین بخش‌های حرکت امام(ره) ترس‌ستیزی بود به دلیل آن که خود مردی شجاع بوده و مفهوم ترس را به سخره کشید. ایشان توانست شجاعت را به مثابه یک فرهنگ منتشر کند که نمونه آن در دفاع مقدس دیده شد. امام خمینی(ره) در آن دوران مفهوم مرگ را منزوی و مفهوم شهادت را احیا کرد.

 محوریت اندیشه‌های امام خمینی(ره) در جهان

 وی با تأکید بر این‌که مخالفین و موافقین این امر را پذیرفته‌اند که نمی‌توان تحولات دوران معاصر را بدون امام راحل بررسی کرد، گفت: واقعیت آن است که در کشورهای لبنان، فلسطین، عراق، سوریه و مصر این حرکت در حال انجام بوده و ردپای انقلاب اسلامی دیده می‌شود. در پیاده‌روی اربعین تصاویر امام در دست مردم در بغداد مشاهده می‌شود. این حقیقت در کشوری رخ داده که بیشترین ظلم و دشمنی را با انقلاب اسلامی به انجام رساند؛ در تشییع پیکر شهدای لبنان نیز عکس امام راحل به دست مردم دیده می‌شود. بدون هیچ‌گونه جانب‌داری امروز همچنان اندیشه‌های امام خمینی(ره) در محوریت قرار دارد.

  نقش گفتمانی امام راحل در اندیشه بیداری اسلامی

 در ادامه این میزگرد دکتر حسین‌زاده در تبیین شاخص‌های بیداری اسلامی، گفت: بیداری اسلامی بدون اندیشه امام راحل هویتی مستقل نخواهد داشت. وجود امام خمینی(ره) در این عرصه نقشی گفتمانی است که در دوران معاصر از سوی ایشان ایجاد شد.

 وی با بیان این‌که بیداری اسلامی در جهان اسلام با افت و خیزهای فراوانی روبه‌رو بوده است، تصریح‌کرد: مؤلفه‌هایی که در اندیشه امام راحل وجود داشت گفتمان جدیدی را به وجود آورد که نقش ایشان را تا به امروز در حیات بیداری اسلامی پررنگ کرده و شاهد پیامدهای آن در کشورهای اسلامی هستیم.

 اسلام؛ محور اصلی گفتمان امام در بیداری اسلامی

 حسین‌زاده در ادامه به بیان تفاوت‌های گفتمان امام خمینی(ره) در بیداری اسلامی با نظریات پیشین پرداخت و خاطرنشان کرد: اعتقاد به مکتب اسلام به عنوان ایدئولوژی توانا در پاسخگویی به نیازهای زمانه یکی از ویژگی‌های این گفتمان است؛ اسلام مکتبی جامع بوده که می‌تواند همه نیازهای امروز و آینده بشر را پاسخگو باشد.

 رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی خوزستان ادامه داد: امام راحل در صحیفه نور و در بیان تحولات ایران از جمله جنگ تحمیلی همه رخدادها را ناشی از اراده خدا می‌داند که این امر ناشی از نگرش به مکتب اسلام است. دیگر ویژگی بارز گفتمان امام راحل استکبارستیزی است؛ مرزبندی بسیار دقیقی میان دو جبهه مستکبران و مستضعفان از سوی ایشان بیان می‌شود که چالش جدیدی را در دنیای معاصر ایجاد کرد. زمانی که امام راحل بیداری اسلامی را مطرح کرد دنیا به دو بلوک شرق و غرب تقسیم شده بود امام با این گفتمان، آن را نفی کرده و جبهه جدیدی را به جهان معرفی کرد. چنین تقسیم‌بندی توانست روح توده مسلمانان را به این تئوری وارد کند و آرام آرام زمینه برای خیزش‌ها فراهم شود.

 برخورداری از مدل؛ ویژگی گفتمان امام راحل در بیداری اسلامی

 وی دیگر ویژگی گفتمان امام راحل در بیداری اسلامی را برخورداری از مدل دانست و افزود: متفکران مسلمانی که بیشتر در زمینه بیداری اسلامی فعالیت می‌کردند همچون رشیدرضا، سید جمال‌الدین اسدآبادی و عبدو، اندیشه نفی استعمار و استبداد را داشته‌اند که البته در برخی نفی استعمار پررنگ‌تر است و در برخی دیگر نفی استبداد، اما در اندیشه آنان مدل جایگزین مشاهده نمی‌شود اما در دیدگاه امام شاهد جایگزین مدلی مبتنی بر مکتب اسلامی بودیم.

 امام راحل بر اندیشه بی‌برنامگی اسلام خط بطلان کشید

 در بخش دیگری از این میزگرد حجت‌الاسلام والمسلمین شفیعی در پاسخ به ارزیابی و برشمردن موانع دستیابی به اهداف بیداری اسلامی چنین پاسخ داد که در ادوار گذشته یا موج‌های پیشین بیداری اسلامی، دین صرفاً مقوله‌ و پدیده‌ای واکنشی دیده می‌شود؛ به معنی نفی برتری استکبار، سلطه و زیاده‌خواهی. با بررسی دیدگاه اندیشمندان سنی و شیعه پیرامون بیداری اسلامی نوعاً واکنشی مشاهده می‌شود.

رئیس دفاتر استانی نهادنمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های خوزستان با اشاره به این‌که بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره) تلفیقی است که استکبارستیز بوده و چارچوبی را ارائه می‌کند، گفت: یکی از بزرگترین ویژگی‌های شخصیت امام خمینی(ره) اعتقادی است که از مؤلفه‌های بیداری اسلامی به شمار می‌رود. از آنجا که اسلام من المهد الی اللحد برای بشریت دارای برنامه است، امام راحل که به استکبار حمله می‌کند بخشی از انتقادها را متوجه علمایی می‌داند که از اسلام به اموری پرداخته‌اند که هیچ نظام عملی از آن دریافت نمی‌شود.

 اثبات و واکنش؛ ویژگی‌های بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره)

 وی با تصریح بر اینکه بیداری اسلامی از منظر امام راحل نسخه اثباتی و واکنشی است، گفت: امروز برخی از اندیشمندان اهل سنت اجتهاد را رمز پویایی و حیات شیعه می‌دانند و می‌گویند برای نگاه اجتهادی در اهل تسنن باید چاره‌ای اندیشیده شود. همچنین آنها بر موضوع رهبری به معنای جانشین امام معصوم نیز تأکید دارند. در بیداری اسلامی نسخه پیشنهادی مکتب اهل‌بیت(ع) به رسمیت شناخته می‌شود. در اتفاقات این عرصه که در کشورهای مصر، لیبی و تونس شاهد آن هستیم آن است که امت اسلامی متوجه شده نقش رهبری مهم است.

 حجت‌الاسلام و المسلمین شفیعی تصریح کرد: بیداری اسلامی عرصه‌ای هماوردانه است و امری طبیعی بوده که استکبار منافع خود را در خطر دیده و همه عِده و عُده خود را به کار گیرد.

 وی ادامه می‌دهد: امام راحل شرط نخست در هر حرکتی را بیداری می‌داند. بر اساس دیدگاه ایشان با به وجود آمدن بیداری، اراده حرکت پس از آن به وجود می‌آید. همچنین در گفتمان و اندیشه‌های راهبردی امام راحل یکی از اصول غیرقابل مصالحه وحدت امت اسلامی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش‌های تفرقه‌آمیز میان شیعه و سنی را در داخل و خارج از کشور می‌بینیم. مواجهه با توطئه‌های استکبار و تلاش آنها برای خنثی‌سازی بیداری اسلامی وحدت اسلامی است. امروز در عراق با وجود شرایط دشوار جرقه مبارک وحدت شیعه و سنی میان مردم به وجود آمده است. چرا که مردم سنی عراق شاهد هستند که بسیج مردمی شیعیان امنیت آنها را تأمین می‌کند.

 تکیه معمار انقلاب اسلامی بر وحدت مسلمانان

 حسین‌زاده با بیان این‌که گفتمان امام خمینی(ره) تغییراتی را در حوزه ساختاری ایجاد کرده است، گفت: چالش ایجاد شده در نظام بین‌الملل بارقه‌های امیدی را با عنوان راهکار جدید ایجاد کرده و توانسته نظام مبتنی بر سلطه غرب را به چالش بکشد. این گفتمان در بسیج مردم مسلمان بسیار مهم است. امام راحل این مقوله را بر اساس وحدت امت اسلامی مطرح کرد و تکیه بر وحدت توانسته این خیزش را به وجود آورد.

 این استاد دانشگاه با بیان این‌که امام راحل به لحاظ کارکردی توانست گفتمان بیداری اسلامی تلفیقی از سنت و مدرنیته را ایجاد کند، افزود: نظام جمهوری اسلامی را بر اساس اسلام و مردم‌سالاری دینی شکل داد و توانست مردم را به این سیستم جذب کند و عملی شدن این نظام و کارآیی آن در برخورد با چالش‌های دنیای امروز محوریت خیزش بیداری اسلامی شد. همچنین امام راحل در حوزه کاربردی توانست مشروعیتی را از طریق توده‌های مسلمان دریافت کند. ایشان با هوشیاری توانستند بر موضوع مخالفت اسلام با دستاوردهای جدید خط بطلان بکشد.

 15 خرداد؛ رخدادی کاملا دینی و در دفاع از مرجعیت

 در ادامه پرسشی مبنی بر ارتباط بیداری اسلامی با قیام 15 خرداد طرح شد که حجت‌الاسلام شفیعی پیرامون آن تصریح کرد: امام خمینی(ره) در نخستین سالگرد 15 خرداد 42 پس از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی در 15 خرداد 58 چند کلیدواژه را مطرح کرد مبنی براینکه «15 خرداد را بشناسید. شهدای 15 خرداد را بشناسید. افرادی که قیام 15 خرداد را به انجام رسانند را بشناسید.» امام راحل در توصیف حادثه 15 خرداد 42 می‌گوید: «این حادثه من را کوبید».

 وی در توصیف حادثه 15 خرداد اظهارکرد: رخدادهای زیادی در سابقه تاریخی کشور ما وجود دارد. شاید برای نخستین بار یک حادثه‌ای با رویکردی کاملاً دینی اتفاق افتاد. چرا که این حرکت گسترده دینی در دفاع از مرجعیت و شخص امام بود. به همین دلیل ایشان نسبت به 15 خرداد تأکید بسیاری داشت و آن را نقطه عطف می‌دانست.

 رئیس دفاتر استانی نهادنمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های خوزستان با اشاره به اینکه خط سیر مشاهده شده در بیداری اسلامی همان مسیر قیام 15 خرداد بود، بیان کرد: امام راحل 15 خرداد را دارای شناسنامه دینی اعلام کرد و این حرکت آرمانی مبتنی بر شعائر دینی و بدون ترس بود که بیداری اسلامی نیز باید بر همین خط باشد. در آنجا که انحرافاتی در بیداری اسلامی دیده می‌شود اهداف از مطالبات دینی تغییر کرده و به مطالبات سطح پایین سوق یافت.

 یمن؛ کربلای قرن 21

 وی افزود: با مشاهده اتفاقات صورت گرفته در یمن می‌بینیم که کربلای جدیدی شکل گرفته است. خطوط قرمزی که غرب در دیگر کشورها حفظ می‌کند در یمن رد می‌شود.

 شفیعی ادامه داد: این حرکت نه تنها سرکوب نشده بلکه مهاجم رسماً به موضع عجز افتاده است. برای نخستین بار مرزهای عربستان سعودی به روی مردم یمن باز شد. این اتفاق مربوط به آن است که مردم یمن جان بر کف بوده و دارای حرکتی کاملاً دینی هستند. در حال حاضر دیگر پوشش آهنین اسرائیل امنیت ندارد چراکه حرکت مؤمنانه بیداری اسلامی بدون ترس از مرگ در حال جریان است.

 15 خرداد، خواستگاه انقلاب اسلامی

 در ادامه این نشست حسین‌زاده با بیان اینکه ظهور پیام قیام 15 خرداد در 22 بهمن مشاهده می‌شود، گفت: علم جامعه‌شناسی درباره جنبش‌های اجتماعی می‌گوید: «این جنبش‌ها امری خلق‌الساعه نیستند بلکه دارای سابقه تاریخی بوده که بعدها ظهور می‌کند» و خاستگاه انقلاب اسلامی به قیام 15 خرداد بازمی‌گردد. پس از سال 32 سه جریان فکری و عملی در ایران مطرح شد؛ جریان ملی با پیشگامی دکتر مصدق جریانی سوسیالیستی مارکسیستی که در نهضت ملی با عنوان حزب توده نقش داشت و جریان اسلامی که در آیت‌الله کاشانی نمود دارد.

 این مدرس دانشگاه در رشته جامعه شناسی اضافه می‌کند: در مرداد 32 که نهضت ملی با شکست مواجه می‌شود شاهد رکود و سکون، ترس و واماندگی در جامعه ایران هستیم. امام در سال 42 این پیشتازی خروج از آن رکود را ایجاد می‌کند و روح تازه‌ای در ایران می‌دمد که مبنای آن جریان اسلامی است و از آنجا است که جریان اسلامی در ایران پا می‌گیرد و توده‌های مردم که اعتقادشان براساس خدامحوری است به سمت امام کشیده می‌شوند. امام راحل در خرداد 42 روح جدیدی را در جنبش اسلامی می‌دمد؛ در این نگاه جدید امام محور حمله را به اربابان استبداد سمت و سو می‌دهد که آن را در امریکا و اسرائیل می‌بیند، ایشان موضوع صهیونیست را از مسئله‌ای قومی خارج می‌کند و آن را به عنوان مسئله جهان اسلام تبدیل می‌کند.

 وی ادامه داد: پس از خرداد 42 امام راحل زمینه آگاهی‌بخشی و خودآگاهی دینی را در جامعه اسلامی نسبت به اربابان جهان استبداد و حاکمان وابستگی به غرب ایجاد می‌کند که این نکته مهمی در حرکت بیداری اسلامی بود.

 خداباوری، رمز ماندگاری امام راحل

 حجت‌الاسلام و المسلمین شفیعی پیرامون رمز ماندگاری امام خمینی(ره) اظهار کرد: معتقدیم در دنیا همه چیز پایان‌یافتنی است: «ما عندکم ینفد و ما عندالله باق». چیزی را نمی‌توان در دنیا پیدا کرد که فنا نشود، مگر چیزی که به چشمه فناناپذیر متصل شود. رمز ماندگاری امام در عبدالله بودن ایشان بود. در سیره امام و زندگی وی به جز خدا نیست. در آزادی خرمشهر که اوج غرور ملی و افتخار و خوشحالی بود ایشان فرمود: این پیروزی از ناحیه خدا بود.

 وی با بیان اینکه خداباوری و فنای فی‌الله بودن رمز ماندگاری امام است، اظهار کرد: بر اساس تعالیم دینی فردی که از خدا بترسد از دیگران نخواهد ترسید و لذا ترس او را در دل دیگران می‌اندازد؛ «کسی که رابطه خود را با خداوند اصلاح کند خداوند امور او را در دنیا اصلاح می‌کند.»، امام با تمام وجود خدا را باور کردند و این امر باعث شد که نام و اندیشه او بماند و خدا بر اساس وعده خود عزت و سربلندی را به امام داد. در شخصیت امام جامعه‌نگری و مصلحت‌نگری دیده می‌شود. شخصیت امام یک منظومه است که اگر با هم دیده شود می‌توان به شناخت آن رسید. تأکید امام بر این‌که شهادت هدف نیست. آنجا که امام مرگ را تحقیر می‌کند به این جهت نیست که شهادت هدف باشد؛ امام تنها هدف را وصول الی‌الله بیان می‌کند.

 حجت‌الاسلام و المسلمین شفیعی خاطرنشان کرد: نمی‌توان انکار کرد که بخشی از این موهبت، الهی بود و ایشان ژنتیکی نترس بود. امام راحل نترسیدن را در انقلاب اسلامی القا کرد که البته باید در کنار دیگر ویژگی‌های ایشان دیده شود.